علم اصول برای درک درست احادیث و تفسیر ضروری است

آیت الله محمدجواد فاضل لنکرانی با آغاز دومین دوره درس اصول و فقه خود در آغاز دروس سال جدید حوزه علمیه در ابتدای درس خارج اصول در مسجد مرکز فقهی ائمه اطهار علیهم السلام  گفت:
اولین دوره دروس خارج فقه و اصول معظم له ۲۳ سال طول کشید و شاگردان مبرزی تحویل حوزه علمیه داد که بسیاری از آنان به عنوان استاد دروس عالی حوزه اشتغال دارند .
به گزارش پایگاه خبری رهپویان قم ، عضو  جامعه مدرسین حوزه با بیان این که دوره قبل درس اصول ۲۳ سال طول کشید، اظهار داشت: اولین دوره اصول را در تاریخ ۱۶ شهریور سال ۷۶ آغاز کردیم و تلاش شد تا به تفصیل به مباحث و اقوال موجود پرداخته شود تا برای دوره اول چیزی از قلم نیافتد ولی برای دوره جدید که امروز آغاز می کنیم، سعی خواهیم کرد به مباحث مهمتر و کاربردی تر بپردازیم.
آیت الله فاضل لنکرانی با اشاره به ضرورت علم اصول در فهم دین و استنباط مسائل شرعی گفت: قواعد علم اصول در فقه کمک شایانی می‌ کند و ما در دوره اصول قبل یکی از ابتکاراتی که داشتیم بحث حجیت ظن در موضوعات بود که این چه قدر گره ها را باز می‌ کند که این بحث در همین ایام کرونا هم به صورت عربی نوشته شده است.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه عنوان کرد: هرچه علوم و نیاز بشر گسترش پیدا می‌ کند به موازات آن علم اصول هم گسترش پیدا می‌ کند و از این رو نباید در ضرورت علم اصول تردید کنیم؛ بله برخی از مباحث در محدوده کمی کاربرد دارد و برخی در محدوده زیادی کاربرد دارد ولی مسأله ای از مسائل علم اصول نیست که در فقه بدون اثر باشد.
آیت الله فاضل‌لنکرانی با اشاره به این که استنباط احکام شرعی یکی از فوائد علم اصول است، گفت: مادر علم اصول قواعدی داریم که به فهم اصل دین کمک می‌ کند و اگر انسان آنها را بلد نباشد نه در بحث اعتقادات و نه در مباحث اخلاقی و احکامی چیزی در حوزه فردی و اجتماعی متوجه نمی شود.
استاد برجسته حوزه بیان داشت: مدت هاست این مغالطه را مطرح می‌ کنند که بین دین و برداشت از دین فرق وجود دارد و چیزی که علما و فقها می‌ گویند برداشت شخصی خودشان است و دین نیست؛ من این مسأله را مطرح کردم که آیا شارع متعال که دین را برای بشر آورده برای فهم دین ضابطه ای نگذاشته است؟ این که با حکمت خداوند سازگاری ندارد به همین دلیل ضابطه فهم دین، علم اصول است.
ایشان در بخش دیگری از سخنان خود تصریح کرد: کسی که اصول بلد نباشد بدون تردید تفسیر هم بلد نیست و نمی تواند متکلم بشود؛ کسی که از علم اصول سر دربیاورد نمی تواند خبیر به احادیث شده و فقیه هم بشود و اگر کسی مأنوس به علم اصول باشد به حوزه های دیگر هم به راحتی ورود می‌ کند.
رئیس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان این که مسائل مستحدثه زیادی به ویژه در حوزه معاملات وجود دارد، گفت: مثلا اگر ارزش پول کاهش پیدا کند، ضمانش برعهده چیست؟ یک بحث مستحدث است ولی فراوان از علم اصول در آن بحث می‌ شود یا مسائل مستحدث پزشکی داریم که بدون علم اصول نمی توانیم سراغ آنها برویم و برای آنها جواب پیدا کنیم.
وی در ادامه سخنان خود خاطرنشان ساخت: تحقیقاتی که مرحوم محقق اصفهانی در حاشیه کفایه دارد، امروز کلید حل بسیاری از مسائل و مباحث مستحدثه است که من اینها را در بحث های عمیق فقه و اصول مطرح کرده ام، اگر کسی این اصول رایج را بلد نباشد نمی تواند بفهمد کدام بحث از مباحث اصولی کلید حل مسائل مستحدثه است.
آیت الله فاضل‌لنکرانی یادآور شد: این حرف ها که گاهی زده می‌ شود که این دروس، تکرار سخنان علمای گذشته است، از روی فهم علم نیست چون هرکس علم اصول را فهمیده باشد متوجه می‌ شود که راه فقاهت و اجتهاد همین است هرچند باید مباحثی به علم اصول اضافه شده و برخی مسائل نیز منقح تر شود.
وی با تأکید بر این که بدون اصول قوی نمی توان سخن از مقاصد الشریعه کرد، گفت: قضاوت در این که آیا می‌ تواند در اطلاق و تقیید آیات و روایات تصرف کرد یا خیر، فقط زمانی ممکن است که علم اصول را به خوبی فهمیده باشیم، چراکه امروز فقه اهل سنت بیش از ۷۰ درصد مبنتی بر مقاصد الشریعه است لذا این هم باید مورد بحث و دقت قرار بگیرد.
عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در بخش دیگری از سخنان خود ابراز داشت: برخی ایراد می‌ گیرند که اصول فقه مبتنی بر روایات است و کاری با عقل و آیات قرآن ندارد، در حالی که اصول امروز ما ۳۰ یا ۴۰ قاعده فلسفی در دل خود دارد؛ ما در علم اصول بحث ملازمه بین حکم عقل و حکم شرع را مطرح می‌ کنیم که قدمای ما هم مطرح کرده اند پس چطور علم اصول، بیگانه از عقل است؟
وی عنوان کرد: آخرین نظریات علم اصول نظریه حق الطاعه مرحوم شهید صدر است که ریشه آن مباحث عقلی است که می‌ گوید عقل نظریه مولا را منجز می‌ داند؛ قطعا اگر چیزی مخل به وقت طلاب باشد هرعاقلی می‌ گوید باید جلوی آن ایستاد ولی ما دیدیم که چقدر این علم اصول در فهم قرآن اثر دارد، فقه ما هم مجموعه از استدلال به عقل است.
آیت الله فاضل‌لنکرانی در بخش دیگری از سخنان خود با بیان این که مرحوم کلینی در اصول کافی بیان کرده است که همه چیز در قرآن و سنت وجود دارد، خاطرنشان ساخت: امام باقر(ع) می‌ فرماید: «خداوند هرچیزی که مردم تا قیامت به آن نیاز دارند در قرآن قرار داده است و برای چیزی حدی قرار داده است و برای هر حدی دلیل قرار داده است و هرکس از آن تعدی کند دارای حدی خواهد بود».
وی افزود: منظور از این «حدّ» چیست؟ آیا مراد هما حدّ شرعی است که به معنای عقوبت است؟ به نظر می‌ رسد منظور این است که هرچیزی خداوند قرار داده یک اندازه و ابتدا و انتهایی دارد چون روایت دیگری هست که می‌ گوید: «خداوند حلال و حرامی را قرار نداده مگر آن که حدی دارد مانند حدی که خانه دارد» یعنی هر حلال و حرامی دارای چارچوبی است همانند که خانه دارای دیوار است و انسان را از خطرات احتمالی حفظ می‌ کند.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه عنوان کرد: فقاهت همین است که ما حد و چارچوب حلال و حرام را بشناسیم و کسی که خودش را مقید به حلال و حرام کند خودش را در حصنی قرار داده است ولی کسی که با هوا و هوس خودش مطرح کند گرگان او را خواهند درید و دین در معرض نابودی قرار می‌ گیرد.
وی در پایان با اشاره به این که حجاب در مورد خانم ها صریح آیات قرآن است، گفت: وقتی قرآن از لزوم استفاده از «جلباب» برای زن سخن گفته است یعنی پوششی که سرتاسر بدن زن را بپوشاند، آن وقت چطور برخی می‌ گویند قرآن از وجوب حجاب سخنی نگفته است.
عضو جامعه مدرسین اظهار داشت: جایگاه علم اصول این است کسی که علم اصول را نداند، نمی تواند مفسر، محدث و… باشد و از طرفی کسی که مأنوس با علم اصول باشد، می توان فقیه، محدث و مفسر و… باشد.نمونه ای را مثال بزنم بحث پزشکی و…؛ بدون علم اصول نمی توان سراغ این مسائل جدید و روز رفت و مشکل را رفع کرد.