مرکز فقهی در جستجوی هویت اصلی حوزه و پر کردن خلأهای آن است

مراسم افتتاحیه دروس مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهماالسلام) در سال تحصيلي ۹۶-۹۵ روز شنبه ۲۷شهریور ماه ۹۵ در سالن اجتماعات مرکز فقهي برگزار شد.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری رهپویان قم ،،در اين مراسم که آيت الله اعرافي نيز حضور داشتند، حضرت آیت الله حاج شیخ محمدجواد فاضل لنکرانی(دامت برکاته) به ايراد سخنراني پرداختند. مشروح بيانات معظم له بدين شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

قال علی بن محمد الهادی(علیهما السلام): «خَيْرٌ مِنَ الْخَيْرِ فَاعِلُهُ وَ أَجْمَلُ مِنَ الْجَمِيلِ قَائِلُهُ وَ أَرْجَحُ مِنَ الْعِلْمِ حَامِلُهُ وَ شَرٌّ مِنَ الشَّرِّ جَالِبُهُ وَ أَهْوَلُ مِنَ الْهَوْلِ رَاكِبُهُ».

نخست ولادت با سعادت امام هادی(علیه السلام) را خدمت حضرت ولی الله الاعظم امام زمان(عج) و همه‌ی شیعیان، شما فضلا و اساتید بزرگوار تبریک عرض می‌کنم. همچنین در آستانه عید سعید غدیر این واقعه‌ی بسیار بزرگ در تاریخ اسلام و این حقیقت ناب اسلامی یعنی امامت را به همه‌ی مسلمانان و شیعیان تبریک عرض می‌نمايم.

بنیان اصلی مرکز فقهی ائمه اطهار(علیهم السلام) بر آموزش مباحث فقهی است، آن هم آموزش از نوع بسیار قوی و عمیق، آموزش از نوع حوزه‌ی سامرا. بحمدالله در این سال‌ها هم در بخش خارج و هم در بخش سطح، ویژگی درسي اين مرکز آشنا ساختن طلاب با حواشی مهم کتاب‌هاي فقهي و اصولي حوزه و نيز آشنا کردن آنها با تقریر دروس است.

تقریباً اگر بخواهم در یک کلمه و به صورت خلاصه عرض کنم؛ مرکز فقهی به دنبال جستجو از هویت اصلی حوزه و به دنبال پر کردن خلأهای این هویت مي‌باشد. هویت حوزه از نظر علمی بسیار عظيم است، حوزه ما عالم پرور، نظریه پرداز پرور و محقق‌پرور است، از قدیم در هر دوره‌ای از تاريخ این حوزه مبارکه چه در قم و چه در نجف فحولی درخشيده‌اند که مبانی جدیدی در مباحث عمیق فقهی و اصولی ایجاد کرده‌اند. و ما هم باید در همین سمت حرکت کنیم.

حوزه باید به سمت پرورش محققان و فقهایی برود که آفاق جدیدی در این علم با برکت فقه ایجاد کنند و این یک خواسته تحقق یافتنی است، ما مدعی هستیم که امروز فقه‌ ما به میدان اجتماع آمده و نيز مدعی هستیم با همین متون فقهی و با همین روش اجتهادی جواهری می‌توانیم نیازهای امروز بشر را در باب فقه حل کنیم، البته نیاز به نظر و تأمل جدید دارد. ما با همین فقه می‌توانیم تمام سؤالات پيرامون هنر را پاسخ بدهیم.

البته اینکه می‌گویم با همین فقه، منظور همین نتایج موجود در فقه نيست چون، فرق است بین اینکه ما بگوئیم با همین نتایج موجود می‌توانیم به میدان سؤال‌های روز بیائیم یا بگوئیم با همین هویت و حقیقت فقه. ما نبايد اشتباه کنيم و در مواجهه با ضرورت‌هایي که در جامعه‌ی ما به وجود آمده بگوئیم این متون دیگر به درد نمی‌خورد، و از عهده‌ی پاسخ به سوالات امروزی برنمی‌آید، بله! این سوالات جديد در این متون مطرح نشده ولی اساس پاسخ به این سؤالات بدون تسلط بر این متون امکان‌پذیر نیست و ما از این چهارچوب نمی‌توانیم و نباید خارج شویم. این نکته‌ی دقیقی است که تقاضا می‌کنم حوزویان مورد توجه قرار داده و با دیده‌ی دقت بدون هیچ تعصب و جمودی به این میدان وارد شده و حرف بزنیم.

ما اگر این چهارچوب را عوض کنیم اولين اثر سوء آن این است که منابع اصيل خود را کنار بگذاریم، همان‌طور که اهل‌سنت منابع‌شان را کنار گذاشتند و به بهانه مقاصد الشریعه بسیاری از نصوص‌شان را تعطیل کردند و امروز گرفتار اين فتاوای بسیار عجیب و غریب شده‌اند، ما در همین چهارچوب و با همین قواعد بايد حرکت کنيم.

اگر در مکاسب صحبت از معاملات جدید نیست اما آیا این معاملات جدید، قواعد جدیدی غیر از قواعد موجود در مکاسب دارد؟ آیا ما در معاملات جدید «نهی النبی عن الغرر» را به عنوان یک قاعده نباید به میدان بیاوریم؟ نمی‌توانیم اینها را کنار بگذاریم تا کسی تا مکاسب را نفهمد و هضم نکند، نمی‌تواند بر قواعد فقهی که تمام معاملات امروز متوقف بر آن است تسلط پیدا کند، به هیچ وجه امکانپذیر نیست، کسی که مکاسب را نخواند نمی‌تواند بر موضع قرآن در باب معاملات مسلط شود، شما ببینید همین آیاتی که مرحوم شیخ در مکاسب مورد بحث قرار داده بعدها چقدر زياد مورد تحقیق قرار گرفته است؟ از امام خميني(رضوان الله علیه) یک کتاب قطور به ‌عنوان آیات الاحکام چاپ کردند، دقت‌های عمیقی که امام در بحث آیات الاحکام دارد عمده‌اش در همین مباحث اقتصادی است.

ما اگر مکاسب محرمه‌ی شیخ را کنار بگذاریم چطور می‌توانیم در مورد شرکتهای هرمی بگوئیم از مصاديق قمار یا اکل مال به باطل هست یا نیست؟ امروز باید پخته حرف زد، ننشنیم بگوئیم این متون را کنار بگذاریم، در اين‌صورت چه سرمایه‌ای برای پاسخ به سؤالات امروز خواهيم داشت؟ در مورد علم اصول هم همين‌طور. گاهی برخی از افراد می‌گویند فقه حکومتی نیاز به یک قواعد و اصول جدید دارد، ما چه اصول جدیدی داریم؟ همین قواعد و اصول موجود ظرفیت خلق فقه حکومتی را دارد منتهی با دقت در زوایا ابعاد آن.

به‌عنون مثال در بحث تزاحم، در فقه فردی ممکن است بگوئیم تشخیص اهم و مهم با خود مکلف است. حال اگر اهم را ترک و مهم را انجام داد جای بحث از اجزا وجود دارد که آیا عمل او مجزی است یا نه؟ اما در فقه حکومتی، اولاً تشخیص تزاحم با شخص نیست بلکه با حاکم است ثانیاً اگر مکلّف اهم را ترک شد و سراغ مهم رفت اینجا عمل او باطل است و دیگر مجالی از بحث اجزاء نیست. بحث اجزاء و تزاحم همه‌اش در همین اصول ما وجود دارد، منتهی برای فقه حکومتی بايد تناسب و ترابط آن را پیدا کنیم. ما در اين مجموعه مرکز فقهی بحمدالله یکی از نگاه‌هایمان پاسخ به مسائل جدید جامعه است. امروز بهترین دانشنامه فقه پزشکی در اين مرکز تألیف شده است.

بالأخره اگر امروز حوزه ما می‌خواهد در فقه پزشکی وارد میدان شود نیاز به متن دارد، باید متنش را از طريق همین هویت اجتهادي تنظیم کرد، در معاونت پژوهش ما بخش‌هاي اقتصادی، فقه سیاسی، فقه اجتماعی، فقه پزشکی، فقه قضايي، فقه رسانه، فقه امنیت و فقه نفت مشغول پژوهش هستند و ما این گرایش‌های جدید را با همین اجتهاد و روش اجتهادی گذشتگان دنبال مي‌کنیم. این که بزرگانی مثل رهبری معظم انقلاب یا مرحوم والد ما فرموده‌اند ما به دنبال یک تحول در حوزه هستیم، تحول یعنی با همین فقه موجود پاسخ نیازهای زمانه را بدهیم، نه اینکه مبانی و چهارچوب فقه را عوض کنیم.

ما در این مرکز در قسمت آموزشی قدم‌های بسيار خوبی را برداشته و سال به سال مجموعه‌ی ما آثار بهتری را عرضه مي‌کند. اکنون در همین قم سه مرکز فقهي جديد تحت اشراف مراجع بزرگوار تأسيس شده‌اند که در این سه مرکز، هم مدیر و هم اساتیدش از فارغ التحصيلان اینجا هستند، این خودش یک محصول بسیار خوبی است.

در امتحانات مربوط به مجلس خبرگان چند نفر از فضلای مرکز شرکت کردند، که همه در امتحانات کتبی و شفاهی آن قبول شدند حالا برخی رأی آوردند و برخی هم رأی نیاوردند. این برای ما توفیق بزرگی است. امروز در سطح حوزه، درسهای پر جمعیتی از کفایه و مکاسب، اساتيد‌شان محصول همین مرکز است. در بخش پژوهش هم پژوهش‌های بسیار خوبی مطابق با نیازهای روز انجام شده است. تا به حال ۵۴ طرح پژوهشی یا انجام شده و یا در حال انجام است.

مدرسه علمیه ائمه اطهار(ع)، که پایه تحصيلي آن تا پايه شش حوزه هست سال گذشته به عنوان مدرسه نمونه قم معرفی شد. در اين مدرسه افزون بر درس‌هاي متعارف برنامه‌های خوب با گرایش‌های فقهی و قرآنی وجود دارد. در معاونت تفسیر نيز آنچه که ما به دنبالش هستیم این است که تا چند سال دیگر ما چند نفر مفسّر قرآن تحویل حوزه علمیه بدهیم و این إن شاء الله شدنی است.

در بخش کلام موفقیت‌های فراوانی داشتیم، رهبری معظم انقلاب(دامت برکاته) در سال ۸۹ که به قم تشریف آورده بودند در جلسه‌ای که با جامعه مدرسین داشتند با گلایه فرمودند من در مباحث عقیدتی برای بعضی از مراکز می‌خواهم کارهایی انجام بدهم چرا حوزه نیروی کافی ندارد؟! (من نقل به مضمون می‌کنم بنا ندارم عین تعبیر ایشان را عرض کنم) بعد از جلسه به ایشان عرض کردم من ۴۰ نفر را سراغ دارم بفرمائید کجا بروند؟ تعجب کردند، عرض کردم ما در بخش کلام مرکز فقهي فضلای بسیار خوبی تربيت کرده‌ايم که با کتب فقهی و تفسیری‌ و تاریخی اهل سنت آشنا شده و پژوهش‌های بسیار خوبی را تا به حال ارائه داده‌اند.

یک نفر از فارغ التحصيلان مجموعه‌ی کلامی ما دو سال است که در مشهد مرکز تخصصي فرق و اديان را راه‌اندازی کرده و فضلای بسیار ارزنده‌اي را آموزش مي‌دهد. اکنون مدارس علميه مشهد استاد خود را در مسائل اعتقادی از آنجا تأمین می‌کنند. در افغانستان هم فضلای بسیار ارزنده تربيت شده‌اند. آنطور که شورای مدیریت افغانستان برای من گفتند هر سال اکثر طلاب ممتاز حوزه‌ی افغانستان از دانش‌پژوهان مرکز فقهی هستند.

آن اخلاصی که مرحوم والد ما در بنیان اين مرکز داشت و با همّتی که اساتید بزرگوار اینجا داشتند و دعای بزرگان و مراجع، این مجموعه را در این ۲۰ سال به نتایج بسیار خوبی رسانده، و بضاعت ما هم همین مقدار بوده است.

بنده مکرر گفته‌ام که این مجموعه از جهت مالي یک مجموعه کاملاً مستقل است، ما در این مجموعه یک ریال از دولت محترم نگرفته و تاکنون با وجوهات شرعی و تبرعات اداره شده است.
امیدواریم بتوانیم قدمهای بزرگی را برداریم.

من این روایت امام هادی(علیه السلام) را مجدداً می‌خوانم که مطلب بسيار زيادي در این روایت وجود دارد؛ «خَيْرٌ مِنَ الْخَيْرِ فَاعِلُهُ وَ أَجْمَلُ مِنَ الْجَمِيلِ قَائِلُهُ وَ أَرْجَحُ مِنَ الْعِلْمِ حَامِلُهُ وَ شَرٌّ مِنَ الشَّرِّ جَالِبُهُ وَ أَهْوَلُ مِنَ الْهَوْلِ رَاكِبُهُ»، بدتر از شر آن کسی است که پدید آورنده‌ی شر است، آن کسي که بدعتی بگذارد، و يا حرفی بزند و موجب تزلزل هزاران طلبه بشود و آنها را در مسیر علمی متوقف کند.

امیدوارم اعمال ما مورد رضایت حضرت بقیة الله الاعظم امام زمان(عج) قرار گیرد.

والسلام علیکم و رحمة الله و برکاته
پایان پیام