شیخ حر عاملی از بارزترین ستارگان آسمان علوم اسلامی است

عضو مجلس خبرگان رهبری با اشاره به این که شیخ حر عاملی از بارزترین ستاره های جبل عامل در آسمان علوم اسلامی است، گفت: ایشان در زمینه حدیث میان اخباری گری و اصول گرایی، پلی ماندگار و ارتباط دهنده را در تاریخ برقرار کرده است.

به گزارش پایگاه خبری رهپویان قم،آیت الله احمد مبلغی در کنفرانس بین المللی شیخ حر آملی در لبنان در سخنرانی خود با  تبیین نظریه “هرمی بودن قواعد فقهی” و میزان نزدیکی شیخ حر عاملی به آن خاطرنشان کرد: اخلاق گرایی در فضای نقد علمی، نداشتن تعصب، تزریق عقلانیت به درون اخباری گری با حفظ چارچوب ها، داشتن نگاه هندسه آمیز به روایات و قدرت “تحلیل مفهومی واژگان” از ویژگی های شیخ حرعاملی می باشد.

وی ادامه داد: اگر نگاه عقلانی شیخ حر عاملی به حدیث (در آن شرایط  که برخی از آن در هندسه وسائل تبلور یافته است)، نبود، رابطه حدیثی بین مجموعه اخباری و اصولی در ساحت اجتهاد در تاریخ یا اصلا شکل نمی گرفت یا  به خوبی و به صورت معنادار کنونی بر قرار نمی شد.

*فقیهی توانمند در مهندسی معرفت

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی با اشاره به این که شیخ حر عاملی به حق شخصیتی قابل مطالعه از زوایای مختلف است، گفت:  یک زاویه مهم جهت مطالعه شخصیت شیخ حرعاملی،  تمرکز بر خصوصیت “ذهنیت هندسه ای قوی” او است، که این ویژگی کمتر در عالمان اتفاق می افتد.

آیت الله مبلغی اظهار داشت: یکی از شاخه های هندسه، هندسه علم و معرفت به معنای تلاش برای قراردادن قاعده های معرفت مربوط به یک علم، و محتواها و اصطلاحات آن در  ساختاری معنادار و عقلانی است به گونه ای که بر اساس آن، امکان مدیریت کردن علم و حرکت دادن آن به پیش و ارتقا بخشیدن به بعد معرفتی آن فراهم آید.

*نظریه هرمی بودن قواعد

عضو مجلس خبرگان رهبری خاطرنشان کرد: شیخ حرعاملی توانست با ذهنیت هندسه ای خود گام های مهمی را در راه فهم و کشف برخی از آنچه به عنوان مواد خام برای نظریه هرمی بودن قواعد فقهی لازم است، بردارد.

آیت الله مبلغی با اشاره به مصداق بودن تاسیس نظریه هرمی بودن قواعد فقهی برای هندسه علم، گفت: تاسیس این نظریه نیازمند  معلومات دقیق فقهی، معلومات دقیق کلامی، وجود یک ذهنیت هندسه ای و روش علمی از پیش تهیه شده دقیق برای تاسیس آن، می باشد.

وی گفت: اندیشه هرمی بودن قواعد می گوید خانواده قواعد احکام کلی مختلفی هستند که یک روابط هرمی بین آنها برقرار است روابطی که حرکت از راس هرم شروع می شود و به سمت طبقاتی از قواعد در ذیل انتقال پیدا می کند.

عضو مجلس خبرگان رهبری اظهار داشت: طبقاتی که نسبت بالا و پایین با هم دارند و در هر طبقه، مجموعه ای از قواعد نهفته است؛ به گونه ای که طبقات پایین نسبت به طبقه بالا،  حاوی قواعد بیشتری است و هر چه به پایین حرکت کنیم انتشار و گسترده قواعد بیشتری را شاهد هستیم و و این حرکت وقتی به آخرین طبقه می رسد قواعدی را در بردارد که به اندازه زمینه ها و فضاهای مربوط به زندگی است.

*عناصر تشکیل دهنده نظریه هرمی بودن قواعد

آیت الله مبلغی با اشاره به عناصر تشکیل دهنده نظریه هرمی بودن قواعد گفت: تفاوت داشتن قواعد از حیث گستره، وارد کردن برخی از قواعد و نهفتگی آنها در برخی دیگر،  طبقاتی بودن قواعد، بیشتر بودن تعداد قواعد از آنچه اکنون در اختیار است، قرار داشتن همه فقه تحت سیطره تنظیمی قواعد فقهی البته نه با حجم کم فعلی آن و  هرمی بودن رابطه میان منظومه قواعد از مهمترین عناصر تشکیل دهنده این نظریه است.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با اشاره به خصوصیات شیخ حرعاملی گفت: شیخ حر عاملی فقیهی است که در فضای اخباری گری، هیچگاه در ادبیات خود در نقد اصولی ها اخلاق را فراموش نکرده و حتی بوی اهانت و بداخلاقی در مباحث علمی از او مشاهده نمی شود.

وی  نداشتن تعصب را از دیگر خصوصیات شیخ حر عاملی دانست وگفت: با وجودی که او اخباری بود، ولی هیچگونه تعصبی از ایشان مشاهده نمی شود وحتی سخنانی از اصولیون را بدون رد بر آنها، نقل کرده و معلوم می شود آن دیدگاهها را قبول کرده است.

آیت الله مبلغی اظهار داشت: شیخ حر عاملی با حفظ چارچوب های اخباری گری عقلانیت را به درون اخباری گری تزریق کرد.

وی ادامه داد: اگر نگاه هندسه آمیز او به روایات در کار نبود، امروزه تراث روایی برجا مانده از اخباریان برای ما نامانوس و غیرقابل استفاده بود و ایشان با نگاه دقیق خود و نفوذ در بدنه شیعه و بالاترین سطح اجتهاد، حدیث را در جایگاه خاصی قرار داد.

آیت الله مبلغی خاطرنشان کرد: شیخ حر عاملی، قدرت تحلیل مفهومی نسبت به واژگان داشت و هنگام روبرو شدن با واژگان به سرعت از آن عبور نمی کرد بلکه آنها را تحلیل می کرد و بسیاری از دیدگاه های موثر او به خاطر قدرت تحلیل واژگانی او می باشد.

وی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به دیدگاه فکری شیخ حر عاملی در نزدیک بودن او به فکر و اندیشه هرمی بودن قواعد گفت: در نگاه برآمده از ذهنیت هندسه ای شیخ حر عاملی، توجه های جدی به پاره ای از عناصر اصلی هرمی بودن قواعد شکل گرفته است.

وی با ذکر دلایلی برای این مدعا گفت: ایشان می گوید قواعد کلیاتی هستند که احکام بسیار مهمی که آنها هم کلی هستند از آن قواعد برمی خیزند، این کلام با صراحت می گوید از دل قواعد، قواعد برمی خیرد.

آیت الله مبلغی اظهار داشت: شیخ حر عاملی کتابی نوشته است که حدود ۳۷۵ قاعده را تحت عنوان الفصول المهمه فی اصول الائمه آورده است و کتاب خود را چنین شرح می دهد که این کتاب در او هزار باب که هر بابی هزار باب دیگر را باز می کند نهفته است.

وی ادامه داد: این نگاه او به کتاب و قواعد فقهی، حاوی بر دو چیز است یکی اینکه قواعد تراتبی و طبقاتی هستند و سلسله مراتب دارند و دوم اینکه این طبقاتی و سلسله مراتبی بودن قواعد در بالاترین سطح ها و با گسترده ترین قلمروها شکل گرفته اند چون از انشعاب هزار باب که هر بابی هزار باب دیگر را می گشاید سخن گفته است و این نگاه شبکه ای بودن گسترده طبقاتی بودن، با یک سلسله مراتب را ارائه می کند